جرم افترا

جرم افترا چیست ؟ یکی از سوالات پر تکرار در خصوص ارتکاب جرایم بالاخص از سوی فردی که قصد شکایت دارد ، آن است که قانونگذار چه تعریفی و یا ویژگی را برای تحقق جرم در نظر گرفته است . می توان در یک تعریف ساده از جرم افترا گفت ؛ اگر شخصی در برخورد با افراد دیگر ، فعلی را به شخصی نسبت دهد که برای آن فعل در قانون مجازات اسلامی و یا سایر قوانین خاص کیفری ، مجازات تعیین شده باشد ؛ در صورت عدم اثبات ارتکاب آن جرم از سوی مخاطب ، مرتکب جرم افترا شده است .

بنابراین در پاسخ به این سوال که استفاده از چه الفاظی جرم افترا است ؟ باید گفت که ، الفاظی افترا محسوب می شود که از لحاظ قانون جرم باشد . بر مبنای همین امر در صورتی که شما فعلی را به دیگری منتسب نمایید که بر اساس مقررات مربوطه ، تخلف محسوب شود ؛ شخص مقابل نمی تواند بابت این موضوع از شما شکایت نماید . همچنین برخی الفاظ هستند که جزو جرائم هستند ولی در صورتی که متهم آن ها را به شاکی نسبت دهد مرتکب جرمی به غیر از افترا شده است .

ضرورت دارد مراجعین دادگستری برای اطلاع از آنکه جرم افترا چیست ؟ و چه فعلی به عنوان افترا قابلیّت پیگیری  قضایی را دارد ؟ ابتدا  قبل از طرح شکایت با مراجعه به دفتر حقوقی نسبت به بررسی ابعاد مختلف پرونده اقدامات لازم را انجام دهند ؛ چرا که گاهاً در صورت وجود برخی شرایط در صورت عدم اثبات اتهام انتسابی امکان دارد شاکی به عنوان مفتری تحت تعقیب قضایی قرار گیرد . از اینرو دفتر حقوقی وکیل نوری با در اختیار داشتن وکلای مجرب از جمله وکیل کیفری می تواند شما را برای کسب نتیجه مطلوب و ممانعت از طرح ادعاهای بعدی همراهی نماید.

مجازات جرم افترا در قانون جدید

مجازات جرم  افترا در قانون جدید یعنی قانون کاهش مجازات حبس تعیین شده است . قانونگذار به دلیل برخی مصالح اجتماعی و سیاست های کیفری ، اقدام به تصویب قانون کاهش حبس تعزیزی ، در سال 1399 نموده است . در قانون کاهش حبس تعزیزی ، بسیاری از مجازات هایی که برای برخی جرایم تعیین گردیده بود ؛ تخفیف داده شد .

مجازات جرم  افترا ، به موجب بند ج ماده 1 قانون کاهش حبس تعزیزی ، مصوب سال 1399 در خصوص افترا لفظی از حبس به جزای نقدی درجه شش ( بیست میلیون تا هشتاد میلیون تومان ) کاهش یافته است . بنابراین ارتکاب جرم افترا لفظه در سوابق کیفری متهم ثبت نمی گردد .

بیشتر بخوانید : جرم فروش مال غیر و مجازات آن

افترا جرم درجه چند است ؟

افترا جرم درجه چند است ؟ از دیگر سوالات مراجعین به دادگستری است ؛ برای پاسخ به این سوال ، ابتدا باید بررسی شود که حکم مجازات جرم افترا چیست ؟ برابر با ماده 697 قانون مجازات اسلامی که برای افترا لفظی مجازات یک ماه تا یک سال حبس و 74 ضربه شلاق تعیین نموده است و همچنین در ماده 699 قانون مذکور برای افترا عملی مجازات حبس از شش ماه تا سه سال و 74 ضربه شلاق تعیین شده است .

بنابراین بر مبنای ماده 19 قانون مجازات اسلامی ، افترا لفظی از جرائم درجه 6 و افترای عملی از جرایم درجه 5 محسوب می گردید . اما با توجه به تصویب قانون کاهش مجازات حبس که مجازات افترا لفظی را به جزای نقدی 6 میلیون تومان تا 24 میلیون تومان و مجازات افترا عملی را سه ماه تا یک سال و شش ماه یا شلاق تا 74 ضربه کاهش داده است ؛ می توان گفت بر مبنای قانون جدید و با در نظر گرفتن ماده 19 قانون مجازات اسلامی افترا لفظی جزو جرایم درجه چهار و جرم افترا عملی جزو جرایم درجه 6 است .

انواع جرم افترا

برای آنکه بدانیم جرم افترا چیست ؟ باید انواع جرم افترا را که در قانون مجازات اسلامی تعیین و جرم انگاری شده است را بشناسیم . همانطور که گفته شده ، افترا نسبت دادن فعل مجرمانه به دیگری است . انواع جرم افترا بسته به آن که نسبت دادن جرم به دیگری ، از طریق لفظ صورت گرفته و یا به نحوه عمل مادی بوده است و همچنین فعل نسبت داده شده ؛ از چه نوع جرایمی( حدی یا تعزیری ) است ؛ دارای نوع و مجازات متفاوتی است .

برای آنکه بدانیم جرم افترا چیست ؟ شناخت انواع آن ضرورت دارد . بنابراین باید بگوئیم با توجه به نوع ارتکاب جرم ، افترا به دو دسته ی تقسیم می شود که عبارت خواهد بود از :

1. افترا لفظی ( موضوع ماده 697 قانون مجازات )
2. افترا عملی ( موضوع ماده 699 قانون مجازات اسلامی )

در خصوص انواع افترا ، آنچه موجب تمایز افترا لفظی از افترا عملی می شود مربوط به نحوه انجام فعل مجرمانه ( عنصر مادی جرم افترا ) است . اما در هر دو نوع بزه افترا ، مرتکب دارای سوء نیت ( عنصر روانی ) واحد است . به این معنی که متهم هم در افترا لفظی و هم در افترا عملی عالماً و عامداً قصد ضرر ( حیثیتی ) به شاکی را دارد .

تعریف جرم افترا لفظی :

هر شخصی از طریق اوراق چاپی ، خطی ، درج در روزنامه یا جراید یا با نطق در مجامع و یا به هر وسیله ای ، امری را به دیگری نسبت و یا منتشر نماید که از لحاظ قانونی جرم باشد و نتواند اثبات نماید ؛ ( جز در مواردی که موجب مجازات حدی است. ) به جزای نقدی درجه شش محکوم می شود .

تعریف جرم افترا عملی :

هر کس آلات و یا ادوات جرم  یا اشیایی که تصرف آن موجب اتهام می گردد را بدون اطلاع فرد دیگر ، در خانه یا محل کسب و یا لباس او قرار دهد یا مخفی کند یا به نوعی متعلق به او قلمداد نماید ؛ به نحوی که موجب تعقیب قضایی شخص شود به شش ماه تا سه سال حبس و یا 74 ضربه شلاق محکوم می شود .

شرایط تحقق جرم افترا

شرایط تحقق جرم افترا از سوی قانونگذار تعیین شده است ؛ وجود یک به یک این شرایط ، برای اثبات وقوع جرم افترا ، ضروری است. البته اثبات سوء نیت ( عنصر معنوی ) متهم نیز لازم است . امّا به دلیل وجه افتراق های متعدد هر یک از پرونده های کیفری و تخصصی بودن موضوع ، در این مقاله به آن پرداخته نشده است .

شرایط تحقق جرم افترا باید هنگام انجام فعل از سوی متهم وجود داشته باشد . همچنین این جرم صرفاً در مورد افراد حقیقی صدق می کند و در موزد افراد حقیقی قابل تحقق نیست . بنابراین اگر به عنوان نمونه ، گفته شود که دولت ( یا هر نهاد دیگری ) با اخذ مالیات از مردم دزدی می کند ؛ گوینده مرتکب بزه افترا نشده است .

برای تحقق جرم افترا باید شرایط ذیل وجود داشته باشد :

1. جرم بودن عمل انتسابی
2. آگاهی مفتری از کذب بودن عمل انتسابی
3. عدم توانایی مفتری از اثبات عمل انتسابی
4. معین بودن شخص مورد افترا

باید توجه داشت که اگر تمام شرایط بیان شده ؛ از طریق طرح شکایت محقق شده باشد ؛ نمی توان شاکی را بعد از عدم اثبات جرم ، مورد تعقیب قضایی قرار داد . چرا که دادگستری مرجع تظلم خواهی است و شخص مراجع کننده به محاکم قضایی قصد احقاق حق خود را داشته است .

آگاهی از آن که جرم افترا چیست ؟ بسیار ضروری است چرا که جرم افترا با جرایمی مانند توهین ، نشر اکاذیب و قذف شباهت هایی دارد . بنابراین ممکن است هنگام تنظیم شکایت ، در تشخیص نوع جرم دچار اشتباه شوید و همین امر موجب صدور قرار منع تعقیب گردد . از اینرو قبل از طرح شکایت، با اخذ مشاوره صحیح با وکیل متخصص کیفری ، نتیجه مطلوب را کسب نمایید .

اثبات جرم افترا

بعد از بررسی آنکه جرم افترا چیست ؟ اثبات جرم افترا به مانند هر جرمی منوط به ارائه دلایل محکم است . علاوه بر ارائه دلایلی مانند شهود و یا سند ، باید اثبات شود که مفتری قصد ضرر به حیثیت شاکی را داشته است . بنابراین باید توجّه گردد که نسبت دادن ارتکاب جرم از سوی شخص در مقام دفاع از خود نمی تواند افترا محسوب گردد .

اثبات جرم افترا زمانی محقق می شود که شاکی بتواند مقام قضایی را مجاب نماید تعریف قانون گذار از تعریف جرم افترا چیست ؟ محقق شده است و نیز مفتری در زمان انتساب فعل مجرمانه نسبت به کذب بودن آن آگاه بوده است . به عنوان مثال فرض نمایید فردی علیه دیگری اقدام به طرح شکایت رابطه نامشروع می نماید ؛ حال آنکه علم دارد که رابطه موصوف ، شرعی است .

قابل گذشت بودن جرم افترا

قابل گذشت بودن جرم افترا ، در قانون جدید ، یعنی قانون کاهش حبس تعزیزی در نظر گرفته شده است . بنابراین علاوه بر آنکه باید بررسی شود جرم افترا چیست ؟ باید در نظر گرفت که تعقیب این جرم صرفاً با شکایت شاکی خصوصی ، آغاز می شود و با رضایت و یا فوت شاکی ، پرونده مختومه خواهد شد .

قابل گذشت بودن جرم افترا موجب می شود که شاکی فقط در فرجه قانونی یعنی تا یک سال از تاریخ وقوع جرم بتواند علیه مفتری اعلام جرم نماید . در غیر این صورت بازپرس با صدور قرار موقوفی تعقیب اقدام به رد شکایت شاکی خواهد نمود .

دادگاه صالح به رسیدگی به جرم افترا

دادگاه صالح به رسیدگی به جرم افترا و همچنین دادسرای صالح باید قبل از هر اقدامی در خصوص ارائه شکوائیه تعیین شود . چه بسا فاصله حوزه قضایی دادگاه صالح به رسیدگی به جرم ، با اقامتگاه شاکی و تاثیر آن در توانایی او در پیگیری پرونده این ضرورت را ایجاد نماید که شاکی از طروق دیگری نسبت به پیگیری پرونده اقدام نماید. باید توجه داشت که تعریف جرم افترا چیست ؟ می تواند به تشخیص دادگاه صالح کمک کند . چرا که دادگاه صالح محلی است که بنا به تعریف جرم افترا ، تحقق جرم افترا در آن مکان انجام شده است .

بنابراین دادگاه صالح به رسیدگی به جرم افترا ، از لحاظ قانون ، دادگاهی می باشد که جرم در حوزه قضایی آن محقق شده است . دادسرای عمومی و انقلاب بعد از تحقیق و تعقیب متهم و استماع دفاعیات طرفین و کفایت دلایل شاکی ، اقدام به صدور قرار جلب به دادرسی و النهایه با موافقت دادستان کیفرخواست صادر می گردد . سپس پرونده به دادگاه کیفری دو که برابر مقررات و آیین دادرسی جزایی ، دادسرا در حوزه قضایی آن قرار دارد ؛ ارجاع می شود .

افترا از طریق پیامک و فضای مجازی

افترا از طریق پیامک و فضای مجازی نیز قابل تحقق است . بنابراین در خصوص آن که جرم افترا چیست ؟ و ارتکاب آن از طریق فضای مجازی چگونه است ؟ باید گفت ؛ اگر شخصی از طریق پیام های تلفنی ، اینترنت یا شبکه های اجتماعی مانند ایتا ، بله ، تلگرام و غیره ؛ جرمی را به دیگری منتسب نماید ؛ مرتکب جرم افترا شده است .

بر خلاف جرم نشر اکاذیب که صرفاً از طرق مراسلات کتبی قابل تحقق است نشر اکاذیب هم به صورت شفاهی مانند گفتار و هم به صورتی کپی مانند طرح شکایت قابل تحقق است . مراجعین به دادگستری جهت طرح شکایت باید حتما به این نکته توجه داشته باشند که طرح شکایت به نحوی انجام نشود که بعدها طرف دعوی بتواند از باب اعاده حیثیت ، دعوی افترا را علیه شاکی مطرح نماید .

از اینرو اطلاع از آن جرم افترا چیست ؟ از اطلاعات ضروری برای طرح شکایت است . به این منظور دفتر حقوقی وکیل نوری می تواند موکلین و مراجعین به دادگستری را جهت طرح و تنظیم شکایت افترا همراهی نماید تا افراد بتواند ضمن حفظ حقوق قانونی خود و کسب نتیجه مطلوب ، از طرح دعوی افترا علیه خود ممانعت نمایند .

نمونه متن شکواییه افترا

شاکی : خانم – آقای …….. فرزند ……… کد ملّی ……… آدرس و مکان سکونت ……

متهم : خانم – آقای …….. فرزند ……… کد ملّی ……… آدرس و مکان سکونت ……

مکان و تاریخ وقوع جرم : 1403/05/16 –  خیابان …. واقع در منطقه ….. شهرداری شهر تهران

دلایل و مستندات پرونده:

• شهادت شهود
• پیامک های ار سالی
• گزارش مامورین نیروی انتظامی
• و دلایل دیگر

شرح نحوه وقوع جرم

ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب ناحیه …… شهر تهران

با سلام و ادب

احتراماً به وکالت از شاکی محضر مقام محترم معروض می دارم : بنا به اظهارات موکله ، به دلیل مشکلات و منازعات حادث شده میان موکله و مشتکی عنه، مدت ها است که مشارالیه از هیچ گونه فعل ایذائی و یا تهمتی نسبت به موکله فروگذار نکرده است .

نامبرده در ادامه اقدامات ایذائی خویش ، بدون توجه به آنکه جرم افترا چیست ؟ اقدام به طرح شکایت کیفری تحت عنوان مجرمانه ی رابطه نامشروع علیه موکله نمودند که ، قرار منع تعقیب به شماره …… از سوی شعبه …….. دادگاه کیفری دو مجتمع قضایی ارشاد تهران ، در این خصوص نیز صادر گردیده است .

اقدام مشتکی عنه در طرح شکایت کیفری، در حالی صورت گرفته است که متهم و وکیل ایشان در ده ها پرونده ای که علیه موکله مطرح داشتند؛ به شرعی بودن روابط موکله با فردی به نام آقای ……… اقرار داشتند به نحوی که به صراحت در خطاب قرار دادن موکله، از الفاظ همسر صیغه ای و ازدواج مجدد استفاده نمودند.

این نوع افعال و اظهارات صورت گرفته از سوی متهم و وکیل ایشان مبین آن است که ، مشارالیه  نسبت به مشروعیت رابطه موکله با آقای ………. آگاهی کامل داشته می باشد . لذا مشخص است که طرح شکایت رابطه نامشروع در ادامه اقدامات ایذایی علیه موکله صورت گرفته است .

علیهذا با عنایت به موارد موصوف و با استناد به ماده 697 قانون مجازات اسلامی ( تعریف جرم افترا چیست ؟ ) و نظر به آن که اقدامات مجرمانه متهمین موجب ورود ضرر و درد و رنج فراوان موکله گردیده است . طی شکوائیه تقدیمی ، از مقام عالی ، جهت ممانعت از تجری متهم و حدوث اتفاقات مشابه در آینده ، تعقیب ، رسیدگی و مجازات متهمه را تقاضا دارم.

با تشکر و تجدید احترام

نمونه لایحه دفاعیه جرم افترا

ریاست محترم شعبه ……. بازپرسی دادسرای ناحیه …….. شهر تهران

با سلام و ادب

احتراماً عطف پرونده مطروحه در آن شعبه محترم ، به کلاسه ( شماره بایگانی ) ………. با موضوع افترا ، در مقام دفاع از حقوق خویش با استناد به ماده 697  قانون مجازات اسلامی نکاتی را به شرح ذیل ، محضر ریاست محترم معروض می دارم :

مقدمه – اینجانب مورخه …… جهت دریافت کتب و لوازم تحریر به مدرسه فرزندم مراجعه نمودم . اما مدیر بر خلاف واقع بیان نمودند که وجه لوازم را از سوی فرزندم دریافت نکردند . این امر منجر به بحث گردید .

بعد از مدتی از طریق سامانه ثنا ، نسبت به طرح شکایت افترا از سوی مدیر آگاه شدم . حال بنا به آنچه شرح گردید ؛ ضرورت دارد ؛ مختصراً با عنایت به شکایت مطروحه ، اوراق و دلایل موجود در پرونده و اینکه از لحاظ قانونی جرم افترا چیست ؟ نکاتی را محضر ریاست محترم معروض دارم :

نخست- امتناع شاکی از ارائه فیلم های مضبوط در محل وقوع جرم مورد ادعای شاکی ، می تواند امّاره ای مبنی بر عدم وقوع جرم باشد . در گزارش مامور نیروی انتظامی به نصب دوربین در محل وقوع جرم اشاره شده است . ولی شاکی در کمال تعجب اعلام داشته است که فیلمی در زمان وقوع جرم ضبط ننموده است .

دوّم- شاکی به عنوان تنها دلیل اثبات جرم دو نفر از پرسنل خود را به عنوان شهود معرفی نموده است . فارغ از آن که اظهارات بانوان مطابق مقررات کیفری ادله اثبات جرم محسوب نمی گردد ، نکاتی در اظهارات آنان قابل توجه است :

1. شهود خارج از موضوع جرم ( افترا ) صحبت کردند . به عبارتی بیانات شهود بسیار جانبدارانه است با عنایت به وجود رابطه مخدومی بین شهود و شاکی ، به نظر اظهارات شهود موثر از رابطه فی ما بین است .
2. متن شهادت به شهود القاء شده است به این شرح که ، هر شخصی در شرح امری ، از کلمات مخصوص به خود استفاده می کند . با دقّت به اظهارات شهود مشخص می گردد ؛ شاکی به همراه شهود متن متحد الشکلی را بیان داشتند و حتی شهود از عبارات و بیانات واحد در شروع و اتمام جملات استفاده نمودند .

سوّم- هنگام درخواست اینجانب مبنی بر استرداد شهریه ، برخی از والدین نیز حضور داشتند . که می توانند شهادت دهند که بنده مواجهه ای با شاکی در زمان وقوع جرم نداشتم . همچنین با توجّه به آن که اینجانب عدم استرداد وجه را صرفاً رفتار نامناسب عنوان داشتم و هیچ قصدی در خصوص انتساب جرم به شاکی را نداشتم نمی توانستم مرتکب جرم افترا شده باشم .

با عنایت به مطالب معروضی ، از محضر ریاست محترم ضمن درخواست بذل توجه و امعان نظر در اوراق و محتویات پرونده ، استماع دفاعیات و با در نظر گرفتن اصل برائت ، تقاضای صدور حکم شایسته مبنی بر برائت  از اتهام انتسابی مورد استدعا می باشد .